Alzheimer hastalığı, beyindeki sinir hücreleri arasında iletişimi sağlayan ve hafızanın, düşünme yetilerinin ve davranışların kontrolünü sağlayan sinirsel bağlantıların zamanla bozulduğu ve dejenerasyona uğradığı bir nörodejeneratif hastalıktır. Bu hastalık genellikle ilerleyici bir seyir gösterir ve zamanla bireyin günlük yaşamını etkileyebilir.
Alzheimer Belirtileri Nelerdir?
Alzheimer hastalığının belirtileri genellikle yavaşça başlar ve zamanla artar.
Bellek Kaybı: Özellikle yeni bilgileri hatırlamada güçlük çekme, tekrarlayan sorular sorma ve önemli olayları unutma gibi bellek sorunları görülebilir.
Düşünme Yetilerinde Azalma: Karar verme yeteneklerinde zorlanma, mantıklı düşünme yeteneklerinde azalma, problem çözme becerilerinde azalma gibi belirtiler görülebilir.
Dil Sorunları: Kelimeleri bulmada zorlanma, cümleleri anlama veya ifade etme güçlüğü, konuşma bozuklukları gibi dil sorunları ortaya çıkabilir.
Olayları Anlama ve Yargılama Yeteneğinde Azalma: Olayları doğru şekilde anlama, gerçekleri ayırt etme ve yargılama yeteneğinde zorlanma.
Günlük İşlevlerde Zorlanma: Günlük aktiviteleri yapmada zorlanma, basit görevleri yerine getirmede zorlanma, zamanı ve yerini unutma gibi belirtiler görülebilir.
Alzheimer hastalığının nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve yaşam tarzı faktörlerinin etkileşimi rol oynayabilir. Beyinde plaklar ve nörofibriler yumaklar olarak adlandırılan anormal protein birikimleri, sinir hücrelerinin işlevini bozarak Alzheimer hastalığına katkıda bulunabilir.
Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, tedavi genellikle semptomların yönetimini hedefler. Bu tedaviler arasında ilaçlar (asetilkolinesteraz inhibitörleri ve NMDA reseptör antagonisti gibi), bilişsel rehabilitasyon ve terapiler, destekleyici hizmetler ve yaşam tarzı değişiklikleri yer alabilir. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve belirtileri yönetmeye yardımcı olabilir.
Alzheimer Hastalığının Evreleri
Alzheimer hastalığı, zaman içinde şiddeti artan bir dizi semptomla aşamalı olarak ilerler. Hastalık insanları farklı şekillerde etkilediğinden, ilerleme hızı değişecektir. Ortalama olarak, alzheimer hastası bir kişi tanı konulduktan sonra dört ila sekiz yıl yaşayabilir, ancak bazı insanlar 20 yıla kadar yaşayabilir.
Mümkün olduğunca erken teşhis konulması önemlidir. Bir kişiye ne kadar erken teşhis konulursa, o kadar fazla tedavi seçeneği mevcut olacaktır. Bazı ilaçlar yalnızca hastalığın erken evrelerinde etkilidir. Mevcut farklı türler, kimlerin uygun olduğu ve potansiyel yan etkiler dahil olmak üzere bu ilaçlar hakkında daha fazla bilgi edinmek için alz.org/medications adresini ziyaret edin. Aşağıdaki açıklamalar, her aşamadaki değişiklikler hakkında genel bir fikir verir ve yalnızca genel bir kılavuz olarak kullanılmalıdır. Alzheimer’ın evreleri birbiriyle örtüşebilir, bu da bir kişinin hangi evrede olduğunu bilmeyi zorlaştırabilir.
Hastalığın ilerlemesiyle yetenekler değiştikçe, kişinin demansla mümkün olduğunca iyi yaşayabilmesi için yapamadıklarından ziyade hala yapabildiklerine odaklanmak önemlidir.
Asemptomatik
Sürecin en erken ucunda asemptomatik (yani belirti göstermeyen) kişiler yer alır. Bu, beyinlerinde hastalığın biyolojik değişikliklerine sahip oldukları ancak herhangi bir bilişsel belirti göstermedikleri anlamına gelir. Önleme konusunda kritik yeni bulgular sağlayabilecek bu erken değişiklikler hakkında daha fazla bilgi edinmek için araştırmalar devam etmektedir.
Alzheimer Hastalığına Bağlı Hafif Bilişsel Bozukluk (MCI)
Hafif bilişsel bozukluk (MCI), günlük yaşam aktivitelerinin çoğunu hala bağımsız olarak gerçekleştirebilen bireylerde hafıza kaybının veya diğer bilişsel yetenek kaybının erken bir aşamasıdır. MCI birden fazla nedenden dolayı gelişebilir ve MCI ile yaşayan bazı bireylerde demans gelişirken bazılarında gelişmeyebilir. MCI, beyinde beta-amiloid birikimi gibi ayırt edici değişiklikler mevcutsa Alzheimer hastalığının erken bir aşaması olabilir. MCI belirtileri şunları içerebilir:
- Randevular, konuşmalar veya son olaylar gibi önemli bilgileri unutmak.
- Sağlıklı kararlar vermede, zamanı değerlendirmede veya karmaşık bir görevi tamamlamak için gereken bir dizi adımı hatırlamada güçlük.
Erken Evre (Alzheimer Hastalığına Bağlı Hafif Demans)
Beyinde belirgin değişiklikler varsa, kişi Alzheimer hastalığına bağlı demansa ilerleyebilir. Alzheimer hastalığına bağlı demans üç aşamaya ayrılabilir: erken, orta ve geç – her aşamada bağımsızlık giderek kaybolur.
Erken evrede kişi bağımsız olarak işlev görebilir. Hala araba kullanabilir, çalışabilir ve sosyal aktivitelere katılabilirler. Buna rağmen, kişi tanıdık kelimeleri veya günlük nesnelerin yerini unutmak gibi hafıza kayıpları yaşıyormuş gibi hissedebilir. Belirtiler bu aşamada yaygın olarak görülmeyebilir, ancak aile ve yakın arkadaşlar fark edebilir ve bir doktor belirli teşhis araçlarını kullanarak belirtileri belirleyebilir.
Erken evredeki bir kişi tipik olarak bazı günlük aktiviteleri engelleyen semptomlar yaşamaya başlayacaktır, örneğin;
- Bir şey için doğru kelimeyi veya ismi bulma sorunları.
- Yeni insanlarla tanıştırıldığında isimleri hatırlamada sorun.
- Alışılmış görevlerde zorluk.
- Yeni okunan bir şeyi unutmak.
- Değerli bir şeyi kaybetme veya yanlış yere koyma.
- Planlama veya organize etme ile ilgili artan sorun.
- Tanıdık yerlerde kaybolmak.
Erken evrede, demanslı kişilerin sağlık ve zindeliklerini kontrol altına alarak, doktorlarıyla potansiyel tedavi seçeneklerini araştırarak ve enerjilerini yaşamlarının kendileri için en anlamlı yönlerine odaklayarak iyi yaşamaları mümkündür. Ayrıca, demanslı kişi karar verme sürecine katılabileceği için bu dönem yasal, mali ve yaşam sonu planlarını uygulamaya koymak için ideal bir zamandır.
Kişiden kişiye değişen semptomlar şunları içerebilir:
- Olayları veya kişinin kendi kişisel geçmişini unutmak.
- Özellikle sosyal veya zihinsel olarak zorlayıcı durumlarda sinirli, öfkeli veya içine kapanık hissetmek.
- Adres, telefon numarası, gittiği lise ya da üniversite gibi kendisiyle ilgili bilgileri hatırlayamamak.
- Nerede oldukları veya haftanın hangi günü olduğu konusunda kafa karışıklığı.
- Hava durumuna veya duruma göre doğru kıyafetleri seçmek için yardıma ihtiyaç duymak.
- Mesane ve bağırsakları kontrol etmede sorun.
- Gündüzleri uyuma ve geceleri huzursuz olma gibi uyku düzeninde değişiklikler.
- Daha yüksek gezinme ve kaybolma riski.
- Şüpheci veya kuruntulu olma, başkalarının yalan söylediğine inanma veya bir davranışı defalarca tekrarlama gibi kişilik ve davranış değişiklikleri.
Orta evrede, Alzheimer ile yaşayan kişi hala yardımla günlük aktivitelere katılabilir. Kişinin hala neler yapabildiğini bulmak veya görevleri basitleştirmenin yollarını bulmak önemlidir. Daha yoğun bakım ihtiyacı arttıkça, bakım verenler, Alzheimer ile yaşayan kişi güvenli bir ortamda bakım almaya devam ederken bakım vermeye geçici bir ara verebilmek için geçici bakım veya bir yetişkin gündüz merkezini düşünmek isteyebilir.
Geç Evre (Alzheimer Hastalığına Bağlı Ağır Demans)
Geç evrede, büyük kişilik değişiklikleri meydana gelebilir ve kişi günlük aktivitelerinin çoğunu engelleyen semptomlar yaşayacaktır. Bireyler çevrelerine yanıt verme, sohbet etme ve nihayetinde hareketlerini kontrol etme becerilerini kaybederler. Hala kelimeler veya cümleler söyleyebilirler, ancak ağrıyla iletişim kurmak zorlaşır. Hafıza ve bilişsel beceriler daha da azaldıkça, kişilik değişiklikleri meydana gelebilir ve bireyler kapsamlı bakıma ihtiyaç duyabilir.
Bu aşamada bireyler şunları yapabilir:
- Günlük kişisel bakım için 24 saat yardıma ihtiyaç duyabilir.
- Yakın zamanda yaşadıkları deneyimlerin yanı sıra çevrelerine dair farkındalıklarını kaybedebilirler.
- Yürüme, oturma ve nihayetinde yutma dahil olmak üzere fiziksel yeteneklerde değişiklikler yaşayabilir.
- İletişim kurmakta güçlük çeker.
- Başta zatürre olmak üzere daha yüksek enfeksiyon riski altında olmak.
Alzheimer ile yaşayan kişi geç evrede çok fazla etkileşim başlatamayabilir, ancak yine de rahatlatıcı müzik dinlemek veya nazik dokunuşlarla güvence almak gibi uygun yollarla etkileşimden yararlanabilir. Bu aşamada bakıcılar, yaşamın sonunda rahatlık ve saygınlık sağlamaya odaklanan hospis bakımı gibi destek hizmetlerini kullanmak isteyebilir. Hospis, Alzheimer ve diğer demansların son aşamalarındaki kişilere ve ailelerine büyük fayda sağlayabilir.
Alzheimer’ın 10 Uyarı İşareti
Alzheimer hastalığının en yaygın belirtilerinden biri, özellikle erken evrede, yakın zamanda öğrenilen bilgilerin unutulmasıdır. Diğerleri arasında önemli tarihleri veya olayları unutmak, aynı soruları tekrar tekrar sormak ve kişinin eskiden kendi başına hallettiği işler için hafıza yardımcılarına (örn. hatırlatıcı notlar veya elektronik cihazlar) veya aile üyelerine giderek daha fazla güvenme ihtiyacı duyması yer alır.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Bazen isimleri veya randevuları unutmak, ancak daha sonra hatırlamak.
Demansla yaşayan bazı kişiler, bir plan geliştirme ve takip etme veya sayılarla çalışma becerilerinde değişiklikler yaşayabilir. Tanıdık bir yemek tarifini takip etmekte veya aylık faturaları takip etmekte zorlanabilirler. Konsantre olmakta güçlük çekebilir ve işleri daha önce yaptıklarından çok daha uzun sürede yapabilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Mali durum veya ev faturalarını yönetirken ara sıra hata yapmak.
Alzheimer hastalığı ile yaşayan kişiler genellikle rutin görevleri tamamlamakta zorlanırlar. Bazen tanıdık bir yere gitmekte, bir alışveriş listesi düzenlemekte veya sevdikleri bir oyunun kurallarını hatırlamakta sorun yaşayabilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Mikrodalga ayarlarını kullanmak veya bir TV programını kaydetmek için zaman zaman yardıma ihtiyaç duymak.
Alzheimer ile yaşayan kişiler tarihleri, mevsimleri ve zamanın geçişini takip edemeyebilirler. Bir şey hemen gerçekleşmiyorsa anlamakta güçlük çekebilirler. Bazen nerede olduklarını veya oraya nasıl geldiklerini unutabilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Haftanın hangi günü olduğunu karıştırmak ama daha sonra anlamak.
Bazı insanlar için görme sorunları Alzheimer’ın bir işaretidir. Bu durum denge veya okuma güçlüğüne yol açabilir. Ayrıca mesafeyi değerlendirmede ve renk veya kontrastı belirlemede sorun yaşayabilirler ve bu da araç kullanmada sorunlara neden olabilir.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Katarakta bağlı görme değişiklikleri.
Alzheimer ile yaşayan kişiler bir sohbeti takip etmekte veya sohbete katılmakta zorlanabilirler. Bir konuşmanın ortasında durabilir ve nasıl devam edeceklerini bilemeyebilir veya kendilerini tekrar edebilirler. Kelime dağarcığı ile mücadele edebilir, tanıdık bir nesneyi adlandırmakta zorlanabilir veya yanlış isim kullanabilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Bazen doğru kelimeyi bulmakta zorlanmak.
Alzheimer ile yaşayan bir kişi eşyalarını alışılmadık yerlere koyabilir. Eşyalarını kaybedebilir ve tekrar bulmak için adımlarının üzerinden geri dönemeyebilirler. Özellikle hastalık ilerledikçe başkalarını hırsızlıkla suçlayabilir.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Zaman zaman eşyaları yanlış yere koymak ve onları bulmak için adımlarını geri takip etmek.Zaman zaman bir şeyleri yanlış yere koymak ve onları bulmak için adımlarını geri takip etmek.
Bireyler yargılama veya karar verme süreçlerinde değişiklikler yaşayabilir. Örneğin, para ile uğraşırken zayıf muhakeme kullanabilir veya bakımlarına veya kendilerini temiz tutmaya daha az dikkat edebilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Arada bir arabanın yağını değiştirmeyi ihmal etmek gibi kötü bir karar ya da hata yapmak.
Alzheimer hastalığıyla yaşayan bir kişi, bir konuşmayı sürdürme veya takip etme becerisinde değişiklikler yaşayabilir. Sonuç olarak, hobilerden, sosyal aktivitelerden veya diğer uğraşlardan çekilebilir. Tuttukları bir takımı veya aktiviteyi takip etmekte zorlanabilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
Bazen aile veya sosyal yükümlülüklere karşı ilgisiz hissetmek.
Alzheimer ile yaşayan bireyler ruh hali veya kişilik değişiklikleri yaşayabilir. Kafaları karışabilir, şüpheci, depresif, korkulu veya endişeli olabilirler. Evde, arkadaşlarıyla birlikteyken veya konfor alanlarının dışına çıktıklarında kolayca üzülebilirler.
Yaşa bağlı tipik bir değişiklik nedir?
İşleri yapmak için çok özel yollar geliştirmek ve bir rutin bozulduğunda sinirli olmak.
Bir İşaret Fark Ederseniz Ne Yapmalısınız
Kendinizde veya başka bir kişide bir veya daha fazla belirti fark ederseniz, ne yapacağınızı bilmek zor olabilir. Bu değişiklikleri başkalarıyla tartışma konusunda kararsız veya gergin hissetmeniz doğaldır. Kendi sağlığınızla ilgili endişelerinizi dile getirmek, bunların daha “gerçek” görünmesine neden olabilir. Ya da yetenekleri veya davranışlarındaki değişikliklerle ilgili gözlemlerinizi paylaşarak birini üzmekten korkabilirsiniz.
Bununla birlikte, bunlar bir doktor tarafından değerlendirilmesi gereken önemli sağlık sorunlarıdır ve neler olup bittiğini anlamak için harekete geçmek önemlidir.
Bir Konuşma Yapın
Kendinizde bu belirtilerden herhangi birini fark ettiyseniz, güvendiğiniz birine güvenin. Benzer şekilde, bir başkasında hafıza değişiklikleri fark ettiyseniz, ister siz ister güvendiğiniz başka bir aile üyesi veya arkadaşınız olsun, bu kişiye en iyi kimin yaklaşabileceğini düşünün. Bu konuşmayı mümkün olan en kısa sürede, ilgili herkes için rahat olacak bir yerde yapın.
Hafıza ile ilgili endişelere yaklaşım konusunda ipuçları için alz.org/memoryconcerns adresini ziyaret edin.
Bir Doktora Görünün
Birden fazla durum bilişsel değişikliklere neden olabilir, bu nedenle semptomların Alzheimer veya başka bir şeyle ilgili olup olmadığını belirlemek için tam bir tıbbi değerlendirme almak çok önemlidir. Sebep Alzheimer veya başka bir demans değilse, tedavi edilebilir bir durum olabilir. Demans söz konusuysa, erken ve doğru bir teşhis almanın, gelecek için plan yapma, destek hizmetlerine erişme ve tedavi seçeneklerini keşfetme fırsatı da dahil olmak üzere birçok faydası vardır.
Teşhis süreci hakkında daha fazla bilgi edinmek için alz.org/evaluatememory adresini ziyaret edin.