İnsanlar genellikle genetik bir testin Alzheimer hastalığına yakalanma olasılıklarını tahmin etmede yararlı olup olmadığını bilmek isterler. Çoğu durumda gerçek şu ki, Alzheimer için yapılan genetik testler, kişinin hastalığa yakalanma şansı hakkında sınırlı bilgi sunmaktadır.
Alzheimer Hastalığına Neden Olan Genetik Mutasyonlar
Alzheimer vakalarının küçük bir yüzdesi – tahminen %1 veya daha azı – üç genden birindeki spesifik mutasyonlardan kaynaklanır: amiloid öncü proteini geni, presenilin 1 proteini geni veya presenilin 2 proteini geni. Genetik mutasyon, genleri oluşturan kimyasal çiftlerin dizilimindeki anormal bir değişikliktir. Bu spesifik mutasyonlara sahip genler “deterministik genler” olarak kabul edilir, yani genlerden birini miras almak bir bireyin Alzheimer hastalığına yakalanacağını neredeyse garanti eder. Bu tür bireylerde hastalık belirtileri 65 yaşından önce, bazen 30 yaş gibi erken bir dönemde ortaya çıkma eğilimindeyken, Alzheimer’lı bireylerin büyük çoğunluğunda hastalık 65 yaşında veya daha sonra ortaya çıkan geç başlangıçlı bir hastalıktır.
Apolipoprotein E (APOE)-e4 Geni
APOE geni, kanda kolesterol taşıyan bir proteinin planını sağlar. Herkes APOE geninin bir formunu – e2, e3 veya e4 – her ebeveynden miras alır. E3 formu en yaygın olanıdır ve ABD nüfusunun yaklaşık %60’ı e3’ü her iki ebeveyninden de alır. E2 ve e4 formları çok daha az yaygındır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bireylerin tahmini %20 ila %30’u e4 formunun bir veya iki kopyasına sahiptir; ABD nüfusunun yaklaşık %2’si e4’ün iki kopyasına sahiptir. Geri kalan %10 ila %20’si ise bir veya iki e2 kopyasına sahiptir.
E3 formuna sahip olmanın Alzheimer riskini ne artırdığı ne de azalttığı düşünülürken, e2 formuna sahip olmanın riski azaltabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, e4 formu Alzheimer hastalığına yakalanma ve daha genç yaşta yakalanma riskini artırır. İki e4 genine sahip olanlar, bir e4 genine sahip olanlara göre daha yüksek risk altındadır. Araştırmacılar, Alzheimer teşhisi konan kişilerin %40 ila %65’inde APOE-e4 geninin bir veya iki kopyasının bulunduğunu tahmin etmektedir.
Alzheimer için deterministik bir genin miras alınmasının aksine, APOE geninin e4 formunun miras alınması bir bireyin Alzheimer’a yakalanacağını garanti etmez. Bu nedenle, APOE-e4 geni Alzheimer için bir “risk geni” olarak kabul edilir, Alzheimer için başka risk genleri de vardır, ancak nadir oldukları veya riski çok az artırdıkları için popülasyonda sınırlı bir genel etkiye sahiptirler.
Alzheimer Hastalığı İçin Genetik Testleri Anlama
Test İçin Çıkarımlar
Alzheimer için bilinen bir genetik mutasyona sahip nadir aileler için genetik test yararlı olabilir, çünkü bireysel bir aile üyesinin gen mutasyonunu taşıyıp taşımadığını ve neredeyse kesinlikle hastalığa yakalanacağını gösterecektir. Diğerleri için genetik test, bir bireyin APOE-e4 risk genini miras alıp almadığını gösterebilir.
Her iki durumda da, bireyler test yaptırıp yaptırmamaya karar vermeden önce ve sonra bir genetik danışmandan hizmet almalıdır. Genetik danışmanlar test sonuçlarının olası duygusal etkilerini tartışacak ve iş, uzun vadeli bakım sigortası ve gelecek planlarını nasıl etkileyebileceği de dahil olmak üzere testin olası sonuçları hakkında sizi bilgilendirecektir. Ulusal Genetik Danışmanlar Derneği (nsgc.org) aracılığıyla bir genetik danışman bulunabilir.
Alzheimer Derneği'nin 23andMe Genetik Sağlık Riski Testine İlişkin Görüşü
23andMe Genetik Sağlık Riski testi, bir bireyin geç başlangıçlı Alzheimer dahil olmak üzere 10 hastalık ve durum riski ile ilişkili genlere sahip olup olmadığını belirler. Bireyler tükürük örnekleri kullanılarak test edilir. 23andMe testi, bir bireyin APOE-e4 Alzheimer risk genine sahip olup olmadığını değerlendirir, ancak Alzheimer için deterministik genlere sahip olup olmadığını değerlendirmez.
Testle ilgili zorluk, APOE-e4’e sahip olan birçok kişinin Alzheimer demans semptomlarını asla yaşamaması ve hastalığa yakalanan birçok kişide APOE-e4’ün herhangi bir kopyasının bulunmamasıdır. Alzheimer’s Association®, APOE-e4 taşımadıklarını doğrulayan sonuçlar alan kişilerin bunun Alzheimer’a yakalanmayacakları anlamına geldiğini düşünmelerinden endişe duymaktadır. Gerçek şu ki, bu kişiler yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin yanı sıra bu test tarafından dikkate alınmayan diğer genetik varyantlar nedeniyle hala risk altında olabilirler.
Dikkatli Olun
Alzheimer Derneği, sağlıklı bireylerde Alzheimer riski için rutin genetik taramaya karşı uyarıda bulunmaktadır. Genler, bir kişinin riskine katkıda bulunan birçok faktörden yalnızca biridir ve araştırmacılar hala farklı gruplar ve popülasyonlar arasında riski nasıl etkileyebileceklerini anlamak için çalışmaktadır.
Sonuçlar tedavi kararını etkileyebileceğinden, Alzheimer ile yaşayan bir bireyin genetik testi doktoruyla görüşmesi gereken belirli durumlar olabilir. Buna ek olarak, bir doktor daha nadir görülen demans türleri için tanı sürecinin bir parçası olarak genetik testi kullanabilir.
Herhangi bir nedenle genetik test yaptırmayı düşünen bireyler bir genetik danışmandan hizmet almalıdır. Bir danışman, test hakkında bilinçli bir karar vermelerine yardımcı olabilir ve ilerlemeye karar verirlerse, sonuçları yorumlayabilir ve sonraki adımları yönlendirmeye yardımcı olabilir.