Karma demans, beyinde birden fazla demans türüne özgü anormalliklerin aynı anda ortaya çıktığı bir durumdur. Doktorlar bu durumu “demans-multifaktöriyel” olarak da adlandırabilir. Karma demansın en yaygın formunda, Alzheimer hastalığıyla ilişkili anormal protein birikintileri, vasküler demansla bağlantılı kan damarı sorunlarıyla bir arada bulunur. Alzheimer’ın beyin değişiklikleri de sıklıkla Lewy cisimcikleri ile bir arada bulunur: Lewy cisimcikli demans (DLB) ve Parkinson hastalığı demansının karakteristiği olan anormal protein birikintileri. Bazı durumlarda, bir kişide Alzheimer hastalığı, vasküler demans ve Lewy cisimcikli demans ile bağlantılı beyin değişiklikleri olabilir.
Prevalans
Araştırmalar, karma demansın daha önce bilinenden daha yaygın olduğunu göstermektedir. Alzheimer Hastalığı Araştırma Merkezlerinde incelenen demanslı kişilerin %50’sinden fazlasında birden fazla demans nedenine dair kanıtlar bulunmuştur. Toplum temelli diğer çalışmalarda, karma demans vakalarının yüzdesi oldukça yüksektir. Karma demans görülme olasılığı yaşla birlikte artar ve 85 yaş ve üzeri kişilerde en yüksek seviyededir.
Otopsi çalışmaları karma demansa ışık tutmada kilit bir rol oynamaktadır çünkü bilim insanları henüz yaşayan bireylerde demansa bağlı beyin değişikliklerinin çoğunu ölçememektedir. En bilgilendirici çalışmalarda, araştırmacılar her katılımcının bilişsel sağlığını ve yaşamı boyunca teşhis edilen herhangi bir sorunu, ölümden sonra beynin oldukça ayrıntılı bir analiziyle ilişkilendirir.
Böyle bir çalışma, Chicago’daki Rush Alzheimer Hastalığı Merkezi ve Rush Sağlıklı Yaşlanma Enstitüsü tarafından yürütülen ve Ulusal Yaşlanma Enstitüsü (NIA) tarafından finanse edilen Rush Hafıza ve Yaşlanma Projesi’dir. Bu çalışmadaki 1.000 gönüllüden elde edilen veriler, katılımcıların %94’ünden fazlasının bilinen en az bir nöropatolojiye, yani beyinde plaklar ve yumaklar da dahil olmak üzere bilişsel gerileme ve demansın bilinen işaretleri olan özelliklere sahip olduğunu göstermiştir. En az bir nöropatolojisi olan katılımcıların %78’inde iki veya daha fazla, %58’inde üç veya daha fazla ve %35’inde dört veya daha fazla nöropatoloji vardı. Araştırmacılar yaklaşık 250 benzersiz nöropatoloji kombinasyonu bulduklarında şaşırmışlardır. Son çalışmalar ayrıca karma demans görülme olasılığının yaşla birlikte arttığını ve en yaşlı bireylerde (85 yaş ve üzeri) en yüksek olduğunu göstermektedir.
Semptomlar
Karma demans semptomları, ilgili beyin değişikliklerinin türlerine ve etkilenen beyin bölgelerine bağlı olarak değişebilir. Birçok durumda, semptomlar Alzheimer veya başka bir spesifik demans türüne benzer veya hatta ayırt edilemez olabilir. Diğer durumlarda, bir kişinin semptomları birden fazla demans türünün mevcut olduğunu gösterebilir. Araştırmacılar, uzun vadeli çalışmalar bilişsel işlev ve altta yatan beyin anormallikleri arasındaki ilişkiye ışık tutmaya devam ettikçe, karma demans semptomlarının daha iyi anlaşılmasını beklemektedir.
Teşhis
Otopsilerinde karma demans teşhisi konulan bireylerin çoğuna yaşamları boyunca belirli bir demans türü, çoğunlukla da Alzheimer hastalığı teşhisi konulmuştur. Örneğin, uzun süreli bilişsel değerlendirmeleri ve ardından beyin otopsisini içeren NIA çalışmasında, demans teşhisi konulan katılımcıların %94’üne Alzheimer teşhisi konulmuştur. Ancak, Alzheimer teşhisi konulanların otopsileri, %54’ünün Alzheimer’ın ayırt edici beyin değişikliklerine ek olarak eşlik eden patolojiye sahip olduğunu göstermiştir. En yaygın eşlik eden anormallik, daha önce tespit edilmemiş kan pıhtıları veya diğer vasküler hastalık kanıtlarıydı. Lewy cisimcikleri ikinci en yaygın beyin değişikliğiydi.
Nedenler ve Risk Faktörleri
Karma demans yaşam boyunca nadiren teşhis edilse de, birçok araştırmacı bunun daha fazla ilgiyi hak ettiğine inanmaktadır, çünkü demansla ilişkili iki veya daha fazla türde beyin değişikliğinin kombinasyonu beyin üzerinde tek bir türden daha büyük bir etkiye sahip olabilir. Kanıtlar, demansla ilgili birden fazla değişiklik türünün varlığının, bir kişinin semptom geliştirme şansını artırabileceğini göstermektedir. NIA çalışmasında, birden fazla türde demans patolojisine sahip olmak, tek bir patolojiye sahip olmaya kıyasla demans teşhisi konma olasılığını üç kattan fazla artırmıştır.
Sonuçlar
Birçok araştırmacı, karışık demansın daha derinlemesine anlaşılmasının ve vasküler değişikliklerin beyinde en sık görülen değişiklik olduğunun kabul edilmesinin, demans gelişen insan sayısını azaltmak için bir fırsat yaratabileceğine inanmaktadır. Kan basıncı, kolesterol seviyeleri, vücut ağırlığı ve diyabet gibi kalp ve kan damarları hastalıkları için genel risk faktörlerinin kontrol altına alınması da beyni vasküler değişikliklerden koruyabilir. Bu koruma, demans teşhisi konma riskini artıran vasküler değişiklikler ve demansla ilişkili diğer anormalliklerden kaynaklanan bileşik etkinin önlenmesine yardımcı olabilir.
Tedavi
Karma demansı olan çoğu kişiye tek bir demans türü teşhisi konulduğundan, doktorlar genellikle tedavi kararlarını yalnızca bu tanıya dayandırırlar. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından karma demansı tedavi etmek için özel olarak onaylanmış hiçbir ilaç yoktur. Alzheimer hastalığının bir kişinin demansına katkıda bulunan koşullar arasında olduğunu düşünen doktorlar, Alzheimer için FDA onaylı ilaçları reçete etmeyi düşünebilirler. Alzheimer hastalığı semptomlarını tedavi etmek için onaylanan ilaçların çoğu vasküler demans tedavisinde benzer bir fayda gösterdiğinden, karışık demansta da yardımcı olabileceklerine inanmak için nedenler vardır. İlaçlardan ikisinin – galantamin (Razadyne®) ve rivastigmin (Exelon®) – karma demansta mütevazı bir fayda sağladığı gösterilmiştir.
Araştırmacılar, Alzheimer ve Lewy cisimcikli demans gibi demansla ilişkili belirli protein anormalliklerini hedef alan yeni nesil ilaçlar geliştirmeyi başarırsa, altta yatan birden fazla beyin anormalliklerinin varlığını tespit etme yeteneği önem kazanacaktır.